Chyba wszyscy jesteśmy zgodni, że hiszpański brzmi pięknie? Zawdzięcza to swojej miękkiej, momentami charkotliwej wymowie spowodowanej charakterystycznymi dźwiękami, które są przyjemne dla polskiego ucha. Niekiedy trudno jest dostrzec różnicę w dźwiękach, do których nie jesteśmy przyzwyczajeni, natomiast powtarzając niepoprawnie utrwalamy niepoprawną wymowę. Dlatego właśnie warto zwracać uwagę na wymowę od samego początku przygody z hiszpańskim. W tym artykule staram się unikać tu naukowego żargonu z zakresu fonetyki i fonologii, ale wytłumaczyć zasady wymowy w sposób prosty i zrozumiały. O tym, jak czytać i wymawiać tak jak Hiszpanie, dowiesz się poniżej.
Dlaczego hiszpański jest przyjazny dla Polaków pod względem wymowy?
Hiszpański jest językiem, w którym zasady wymowy poszczególnych liter i głosek są ściśle określone, a to znaczy, że znając poniższe zasady na pewno nie popełnisz błędu w mowie. Co więcej, wszystko czyta się tak samo (zgodnie z tymi kilkoma zasadami), jak się pisze.
Hiszpański jest językiem o przyjemnej melodii i naturalnej dla nas intonacji zdań.
Alfabet hiszpański i jego wymowa
Hiszpański alfabet to alfabet łaciński, wzbogacony o ñ, znak reprezentacyjny tego języka. Aby nauczyć się poprawnie wymawiać w castellano, musimy się skupić więc nie na literach, ale na głoskach, które nie zawsze są oczywiste.
Hiszpański posiada 24 dźwięki, czyli fonemy: 19 spółgłoskowych i 5 samogłoskowych. Co więcej, niektóre wymawiane są w różny sposób, w zależności od np. pozycji w słowie.
Dla przykładu, w słowie dedo mamy ten sam fonem /d/, wymawiany na dwa różne sposoby, które zapisujemy w alfabecie fonetycznym deðo (pierwsze d jest normalne, twarde, a drugie zmiękczone, z językiem między zębami.
Nie ma się jednak czym martwić, ale należy słuchać jak najwięcej hiszpańskiego. Pamiętaj, że większość hiszpańskich głosek wymawia się tak, jak po polsku.
Wymowa spółgłosek
Wymowa B i V
Te dwie spółgłoski opisują ten sam dźwięk, to znaczy, że vasto i basto przeczytamy dokładnie tak samo. Czyli jak?
- Kiedy b lub v stoi bezpośrednio po M lub N (np. bomba), wymawiamy je jak polskie b.
- Kiedy występuje między samogłoskami, lub po spółgłosce innej niż m lub n, dźwięk jest szczelinowy, podobny do czegoś pomiędzy polskimi b i w. Spróbuj powiedzieć b nie stykając do końca ust – to właśnie ten dźwięk. W Międzynarodowym Alfabecie Fonetycznym (ang. API) ten dźwięk zapisujemy jako β.
Wymowa C
Wymowa spółgłoski C zależy od następującej po niej litery (podobne zależności ma litera G, o czym zaraz się przekonasz).
- W parach CA, CO, CU, C+spółgłoska, czytamy C jak polskie K (np. cacao, cura, club).
- W parach CE, CI, w wariancie latynoskim brzmi jak S, natomiast w iberyjskim, jak F z językiem między przednimi zębami ( dźwięk θ), podobne do angielskiego th (np. cero. cecina).
Wymowa D
- D na początku słowa i w zbitkach ND, LD wymawia się twardo, jak polskie D. (np. diosa, ando, Ubaldo).
- D w innych pozycjach wymawiamy miękko, z lekko cofniętym językiem (np. boda, verdugo)
Wymowa G
Jego wymowa zależy od następującej po nim litery (podobne zależności ma litera C, o czym pisałam powyżej) oraz pozycji w zdaniu.
- W zbitkach GA, GO, GU, G + spółgłoska rozpoczynających słowo, czytamy twardo, jak polskie G (np. garganta, gol, gusano, grupo).
- W zbitkach GA, GO, GU, G + spółgłoska w środku lub na końcu słowa, czytamy G jak polskie G, ale lekko zmiękczone (np. pagar, logo, agua, magro). Dlatego w słowie garganta głoska /g/ ma dwie różne wymowy [wym. ɡaɾˈɣãnta].
- W zbitkach GE, GI czytamy je podobnie do polskiego H, ale bardziej charkotliwie, tak samo jak hiszpańskie J. (np. genio, vigésimo, vigilar)
Wymowa H
H w hiszpańskim prawie zawsze jest nieme, czyli w ogóle go nie czytamy. Wyjątkiem są słowa pochodzenia obcego, np. hamster.
Wymowa J
J wymawiamy podobnie do polskiego H, tylko trochę bardziej charcząco.
Wymowa Ñ
Ñ to wyjątkowa litera, bo nie występuje w żadnym innym języku. Jej wymowa jest taka, jak polskiego Ń. (np. pañuelo).
Wymowa R
R może występować w hiszpańskim pojedynczo (krótkie r) lub podwójnie (rr). Pojedyncze R również ma dwie możliwe realizacje, krótką (r) i długą (jak podwójne rr). Zależy ona od pozycji litery R w słowie.
- Pojedyncze R na początku słowa czytamy jak podwójne rr. Np. robot, radio.
- Pojedyncze R w środku lub na końcu słowa czytamy jak zwykłe R.
- Podwójne R (rr) wymawiamy jak właśnie podwójne R, czyli dźwięk jest podkreślony, silny. (np. perro, barro).
Wymowa Y
Hiszpańskie Y ma dwa warianty wymowy:
- Kiedy występuje samodzielnie (spójnik y) czytamy je jak polskie i.
- W słowie czytamy Y jak polskie J. (np. Yeti, muy, mayor)
Wymowa Z
Z w wariancie latynoskim hiszpańskiego i na Wyspach Kanaryjskich czyta się jak polskie S, natomiast w iberyjskim, jak F z językiem między przednimi zębami, tak samo jak C w zbitkach CE i CI, podobnie do angielskiego th.
Wymowa samogłosek, dwu- i trójgłosek.
Samogłoski wymawiamy normalnie, tak samo jak w polskim. Jeśli mamy do czynienia z dwiema lub trzema samogłoskami obok siebie, które należą do tej samej sylaby, są to dwugłoski lub trójgłoski.
Dyftongi, czyli dwugłoski, to takie pary liter, które zlewają się trochę w jeden dźwięk, w polskim to na przykład aj w słowie maj. W hiszpańskim mamy ten sam dyftong w słowie aire.
Dwugłoski to zazwyczaj pary między głoskami: /i/ /u/ i /a/ /e/ /o/, czyli ia, ie, io, ua, ue, uo (kolejność liter w parze jest dowolna), które wymawiamy tak, jak w polskim. Naturalna wymowa powoduje, że w tych parach i przyjmuje dźwięk podobny do J (np. aire [wym. ajre] tak jak w polskim piana [wym. pjana]), a litera u tworzy dźwięk Ł (np. agua [wym. agła], auto [wym. ałto] tak samo jak w polskim). Z tym samym zjawiskiem mamy do czynienia w języku polskim, dlatego taka wymowa jest dla nas naturalna.
Nieco inaczej wygląda kwestia sąsiadujących głosek otwartych. Kiedy obok siebie znajdują się dwie samogłoski otwarte (/a/, /e/, /o/) zazwyczaj tworzą tzw. rozziew (hiszp. hiato), czyli należą do dwóch osobnych sylab i są wymawiane osobno (np. a-e-ro-puer-to [wym. aeropuerto], bo-a [wym. boa], po-e-ta [wym. poeta]).
W niektórych wariantach hiszpańskiej wymowy, gdy samogłoski /a/ i /e/ występują na końcu wyrazu, pomimo, iż teoretycznie należą do różnych sylab, tworzą nie rozziew, ale dyftong, to znaczy tworzą zespolony dźwięk. Dzieje się tak np. w słowie línea, które możemy przeczytać jako dyftong [linja] lub jako rozziew [linea].
Trójgłoski (tryptongi) to zbitki 3 samogłosek sąsiadujących i należących do tej samej sylaby. Dokładniej dwóch głosek zamkniętych (/i/ /u/) rozdzielonych głoską otwartą (/a/ /e/ /o/). Przykłady tryptongów to iai (liáis [wym. ljais]), iei (sintiéis [wym. sinjeis]), iau (miau [wym. mjał]), uei (buey [wym. błej]), uai (aguaitar [wym. agłajtar]), uau (guau [wym. głał]).
Dwuznaki ll, ch, rr
Dwuznak, czyli digraf, to taka para liter, która tworzy jeden dźwięk. W polskim to np. sz, rz, ch, a w hiszpańskim – ll, ch i rr.
- rr omówiliśmy już przy okazji wymowy spółgłosek, ale warto wiedzieć, że dwuznak rr reprezentuje inny dźwięk, dłuższy i wyraźniejszy niż pojedyncze R.
- ll, podwójne L, ma różne warianty wymowy, w zależności od regionu. W Hiszpanii to najczęściej dźwięk podobny do polskiego J (np. llano [wym. jano]), ale czasem przypomina też DŹ [wym. dźano], a w Argentynie nawet SZ [wym. szano]!
- ch to dźwięk pomiędzy polskim Ć a CZ, (np. chacho [wym. ćaćo, lub lekko w stronę cz, ale nie jest to do końca polskie, twarde cz]
Jak ćwiczyć hiszpańską wymowę?
Nie dołuj się, jeśli czujesz, że Twoja wymowa znacznie odbiega od hiszpańskiego standardu. Z własnego doświadczenia mogę powiedzieć, że nauka akcentu i dykcji to jeden z najtrudniejszych etapów nauki języka.
Przede wszystkim dlatego, że gdy mówimy, nie słyszymy samych siebie, więc nie jesteśmy w stanie skorygować błędów o których czasem nawet nie wiemy.
Na wszystko jest rozwiązanie. Poniżej podaję Ci kilka sposobów na praktykę poprawnej wymowy.
1. Osłuchuj się kiedy tylko możesz
Dokładnie, wykorzystuj każdą okazję do słuchania native´ów. Oglądaj filmy i seriale z napisami, słuchaj piosenek, jeśli korzystasz z portali społecznościowych – obserwuj konta hiszpańskojęzyczne.
2. Rozmawiaj
Jeśli masz okazję do rozmowy z nativem, skorzystaj z niej. Praktyka wymowy to droga do sukcesu, staraj się przywiązywać wagę do poprawnej artykulacji wszystkich głosek.
3. Słuchaj i powtarzaj
W internecie jest mnóstwo stron na których możemy posłuchać autentycznej, hiszpańskiej wymowy słów. Polecam Ci forvo.com – możesz posłuchać tu, jak wymawiają dane słowo mieszkańcy poszczególnych krajów hiszpańskojęzycznych.
Jeśli chcesz ćwiczyć wymowę całych zdań, powtarzaj je po natywnych twórcach internetowych, np. na YouTubie lub innych social mediach.
Możesz nawet podnieść poziom i nagrywać się, gdy powtarzasz za nativem. Odsłuchaj później nagrania, w ten sposób usłyszysz różnicę między tym, jak mówi native a jak Ty.
4. Rób ćwiczenia fonetyczne
Ćwicz język i podniebienie! W internecie znajdziesz mnóstwo ćwiczeń na poprawną wymowę, wpisując np. sonido R pronunciación (dźwięk R wymowa). Ćwicz układ jamy ustnej i otwieraj szeroko buzię przy mówieniu. Hiszpański to język w którym policzki ciągle pracują rozciągając usta i właśnie wtedy brzmi on najbardziej poprawnie.
Na stronie Sounds of Speech znajdziesz poprawną wymowę wszystkich hiszpańskich głosek jednocześnie mogąc zobaczyć układ jamy ustnej dla każdego dźwięku.
Autor: Zuzanna Skoczylas