To jeden z najczęściej używanych czasów w języku hiszpańskim Hiszpanii i zazwyczaj pierwszy, który poznajemy jako uczniowie. Jego konstrukcja nie jest skomplikowana, zazwyczaj większy problem stanowi jego użycie. W tym artykule wyjaśnię Wam go krok po kroku tak, abyście mogli go stosować bezbłędnie i bez stresu, że popełnisz błąd.
Czym jest Pretérito Perfecto? Definicja i znaczenie
Co to jest Pretérito Perfecto?
Pretérito perfecto to czas przeszły, którego używamy do mówienia o wydarzeniach, które miały miejsce okresie który nadal trwa, lub które składają się na doświadczenia życiowe – czyli które kiedyś robiliśmy, lub nie, bez podania konkretnych dat i czasu wydarzenia. Używamy go także do określenia, czy coś już się stało lub jeszcze się nie stało.
Pretérito Perfecto a inne czasy przeszłe – kluczowe różnice
Czasu pretérito perfecto używamy, kiedy to, o czym mówimy ma związek z teraźniejszością – dzieje się w przedziale czasowym, który nadal trwa:
- Este mes he empezado clases del inglés. W tym miesiącu zaczęłam lekcje angielskiego.
Lub kiedy to działanie ma skutki w teraźniejszości:
- ¿Has comido paella alguna vez? Jadłeś kiedyś paellę? (w tym momencie masz na koncie doświadczenie, lub nie, jedzenia paelli)
Jak tworzyć czas Pretérito Perfecto?
Konstrukcja: HABER + participio pasado
Czas pretérito perfecto jest złożony (inna nazwa to pretérito perfecto compuesto), to znaczy, że żeby go stworzyć używamy dwóch elementów:
- Czasownik HABER odmieniony w presente zgodnie z osobą, o której mówimy:
| Singular (liczba pojedyncza) | Plural (liczba mnoga) | ||
|---|---|---|---|
| yo | he | nosotros | hemos |
| tú | has | vosotros | habéis |
| él/ella/usted | ha | ellos/ellas/ustedes | han |
- Participio pasado – forma czasownika używana w niektórych czasach i w stronie biernej.
Participios pasados regulares, czyli regularne, tworzymy zastępując końcówkę czasownika odpowiednią końcówką dla participio. Poniżej znajdziesz opis, jakie to końcówki dla regulares oraz najważniejsze participios irregulares.
Regularne participio pasado – zasady odmiany
Participios pasados regulares tworzymy zastępując -ar, -er, -ir w bezokoliczniku odpowiednio:
-ar → -ado (np. hablar → hablado)
-er → –ido (np. comer → comido)
-ir → –ido (np. vivir → vivido)
Zdecydowana większość czasowników posiada participios regulares, ale niestety, jak to bywa w hiszpańskim, mamy też pewne wyjątki, których musimy się nauczyć na pamięć.
Nieregularne participio pasado – najważniejsze wyjątki
Najpopularniejsze czasowniki z nieregularnymi participios to:
| Bezokolicznik | Participio | Definicja |
|---|---|---|
| abrir | abierto | otwierać |
| cubrir | cubierto | kryć, przykrywać |
| decir | dicho | mówić, powiedzieć |
| escribir | escrito | pisać |
| hacer | hecho | robić |
| morir | muerto | umierać |
| poner | puesto | kłaść, włączać |
| resolver | resuelto | rozwiązywać (np. zagadkę) |
| ver | visto | widzieć, oglądać |
| volver | vuelto | wracać |
| romper | roto | łamać, niszczyć |
| satisfacer | satisfecho | satysfakcjonować |
UWAGA! Jest wiele czasowników, które «zawierają» w sobie inny czasownik, wtedy odmieniają się one analogicznie do tego innego czasownika. Warto tę zasadę zapamiętać, bo dotyczy ona odmiany każdego rodzaju, nie tylko tworzenia participio:
- prever → previsto (przewidywać)
- deshacer → deshecho (rozbierać coś, rozkładać na części, pozbywać się)
- envolver → envuelto (zawijać, pakować)
Kiedy używać Pretérito Perfecto? Przykłady i wskazówki
Najczęstsze określniki czasu używane z Pretérito Perfecto
Określniki czasu, czyli marcadores temporales, są kluczowe do odróżnienia pretérito perfecto y pretérito indefinido (czasu przeszłego używanego do opisu «zakończonej» przeszłości. Jak już wcześniej powiedzieliśmy, pretérito perfecto musi mieć związek z teraźniejszością, a zatem typowe marcadores temporales dla niego to:
|
związane z dniem dzisiejszym |
hoy hace un rato hace 3 horas hace nada hace un momento esta mañana esta tarde esta noche |
dzisiaj chwilę temu 3 godziny temu przed chwilą przed chwilą tego ranka tego popołudnia tej nocy |
|
związane z czasem, w którym nadal się znajdujemy (kluczowe este czyli «w tym») |
esta semana este mes este año estas vacaciones este verano este semestre últimamente recientemente en los últimos meses |
w tym tygodniu w tym miesiącu w tym roku w te wakacje tego lata w tym semestrze ostatnio ostatnio w ostatnich miesiącach |
|
związane z doświadczeniem życiowym (bez podawania dat) |
siempre toda mi vida muchas veces varias veces algunas veces 3 veces ninguna vez nunca hasta ahora ya todavía no / aún no |
zawsze całe moje życie wiele razy wiele razy parę razy 3 razy nigdy nigdy do teraz już jeszcze nie |
Pretérito Perfecto a Pretérito Indefinido – kiedy który czas?
Obu czasów używamy do opisywania przeszłości i wydarzeń zakończonych. Do ich odróżnienia ważny jest kontekst wypowiedzi oraz określniki czasu z tabelki powyżej. Jeżeli mówimy o czymś, co się stało lub co zrobiliśmy i nie podajemy konkretnej daty wydarzenia, również użyjemy pretérito perfecto.
- Ha muerto un actor famoso. Zmarł znany aktor.
- He visto todas las películas de Almodóvar. Widziałam wszystkie filmy Almodovara.
- Mi madre se ha comprado un coche nuevo. Moja mama kupiła sobie nowy samochód.
Pretérito Perfecto w różnych kontekstach – język formalny i potoczny
Warto dodać, że w języku potocznym Hiszpanie czasem używają pretérito perfecto z niepodręcznikowymi określnikami czasu, żeby potwierdzić aktualność lub moc wydarzenia.
- Ayer ha ganado el Madrid. Wczoraj wygrał Madryt.
- El verano pasado he ido a Italia. W zeszłe lato byłem we Włoszech.
Typowe zwroty i wyrażenia z Pretérito Perfecto
Wyrażenia często używane w codziennej komunikacji
Wiele wyrażeń przydatnych na co dzień zawiera formy pretérito perfecto.
- Ya te he dicho que no. → Już Ci mówiłem/am, że nie.
- ¿Has visto lo que ha pasado? → Widziałeś/aś co się stało?
- Me he quedado sin palabras. → Brak mi słów.
- Nunca me ha pasado algo así. → Nigdy mi się nic podobnego nie przytrafiło.
- ¡No hemos hecho nada! → Nic nie zrobiliśmy!
- Me ha dado mucha rabia. → To mnie wkurzyło.
- Te has pasado un poco, ¿no? → Chyba trochę przesadziłeś/aś, co?
- Se me ha olvidado por completo. → Kompletnie zapomniałem/am.
- No he tenido tiempo. → Nie miałem/am czasu żeby to zrobić.
Ćwiczenia z Pretérito Perfecto – sprawdź swoją wiedzę!
Uzupełnij zdania pretérito perfecto.
- Hoy yo __________ (escribir) un correo a mi profesora.
- ¿Tú __________ (hacer) los deberes esta semana?
- Mi hermana nunca __________ (ver) una película de terror.
- Nosotros __________ (decidir) viajar a España este verano.
- Esta mañana ellos __________ (desayunar) en un bar del centro.
- Mi padre __________ (volver) tarde del trabajo hoy.
- ¿Vosotros alguna vez __________ (romper) un plato en la cocina?
- Últimamente, mis amigos y yo __________ (descubrir) muchas canciones nuevas.
- Pablo __________ (poner) la mesa para la cena.
- Hoy tú __________ (decir) hacer algo muy interesante.
Odpowiedzi:
- he escrito, 2. has hecho, 3. ha visto, 4. hemos decidido, 5. han desayunado, 6. ha vuelto, 7. habéis roto, 8. hemos descubierto, 9. ha puesto, 10. has decidido
Typowe błędy w tworzeniu Pretérito Perfecto
Dla polskiego ucznia użycie pretérito perfecto nie zawsze jest oczywiste, dlatego właśnie uczymy się go z określnikami czasu. Najczęstsze błędy związane z pretérito perfecto to:
- Użycie pretérito indefinido zamiast pretérito perfecto i na odwrót.
- Niepoprawne użycie marcadores temporales.
- Nieznajomość participios irregulares (he escribido he escrito).
- Mylenie czasownika haber, zwłaszcza he (ja) i ha (on/ona/pan/pani).
- Błędne użycie pretérito perfecto w pytaniach (¿Cuándo has nacido? ¿Cuándo naciste?).
Najczęściej zadawane pytania (FAQ) o Pretérito Perfecto
Czy Pretérito Perfecto jest używane w Ameryce Łacińskiej?
Tak, pretérito perfecto występuje w Ameryce Łacińskiej, należy jednak pamiętać, że jest to zróżnicowany kontynent, dlatego wszelkie generalizowanie może być niesłuszne. Źródło, na którym się opieram bada użycie tego czasu w Meksyku. Warto tu dodać, że jego użycie zdecydowanie nie jest tak powszechne jak na Półwyspie Iberyjskim*.
Aby opisać wydarzenia, które miały miejsce w dniu dzisiejszym, lub okresie, który nadal trwa, w Meksyku wybiera się raczej pretérito indefinido:
- Meksyk: Hoy comí una tarta muy rica.
- España: Hoy he comido una tarta muy rica.
Autor wskazuje użycie pretérito perfecto łącznie z todavía no, ale za to z ya latynosi używają już indefinido. Na Półwyspie, w obu tych przypadkach użytoby perfecto.
- Meksyk: Todavía no he ido a España. (Jeszcze nie byłem w Hiszpanii)
- Meksyk: Ya fui a España. (Już byłem w Hiszpanii)
Co ciekawe, w tekście znalazłam też informację, że w Meksyku aplikuje się pretérito perfecto kiedy chcemy przekazać, że coś nadal trwa (podobnie jak present perfect w angielskim) z użyciem desde lub desde hace. Madrytczyk użyłby tu raczej czasu presente.
- Meksyk: He vivido aquí desde hace 40 años. (Mieszkam tu od 40 lat)
- Hiszpania: Vivo aquí desde hace 40 años. (Mieszkam tu od 40 lat)
Autor podkreśla też, że istnieją w Meksyku czasowniki, które nigdy nie przyjmują formy pretérito perfecto, jak na przykład czasownik comer.
*Na Wyspach Kanaryjskich użycie pretérito perfecto jest mniej powszechne niż na Półwyspie.
Źródło: Juan Moreno Burgos El pretérito perfecto compuesto en el ámbito hispánico. Anuario de Letras. Lingüística y Filología, volumen III, 1, año 2015: 87-130.
Jak szybko nauczyć się poprawnie używać tego czasu?
Najlepszą drogą do szybkiego opanowania pretérito perfecto jest praktyka. Pomocne jest opanowanie marcadores temporales. Polecam Wam też robienie ćwiczeń na uzupełnianie odpowiednią formą jak i na rozróżnianie go od innych czasów przeszłych.
Autor: Zuzanna Skoczylas